بوی یاس

قال الرضا علیه السلام:

«مَنْ فَعَلَ مَا لَزِمَهُ مِنْ اَمْرِ الْمُؤْمِنِینَ بَاهَی اللهُ تَعَالَی بِهِ وَ مَلائِکَتُهُ »
هر کس وظایف خود را نسبت به مؤمنان انجام دهد خداوند و فرشتگان به او مباهات می کنند.(مستدرک الوسائل/ ج 2/ ص 413)

در حق برادران مراعات خوش است       شب با غزل و اشک و مناجات خوش است
از سوی ملایک و خداوند کریم                 بر بنده ی اینچنین، مباهات خوش است

آيه الله وحيد خراساني نقل كرد : مدت بيست سال در مدرسه حاج حسن مشهد تحت سرپرستي مرحوم حاج شيخ حبيب الله گلپايگاني - كه سال‌ها در مسجد گوهر شاد امام جماعت بود - بودم . ايشان روزي به من فرمود :

« مدتي در تهران مريض و بستري شدم . روزي به جانب حضرت رضا عليه السلام رو كرده گفتم : آقا ! من چهل سال تمام پشت در صحن، در سرما و گرما ،‌سجده‌ي عبادت پهن كرده ،نماز شب و نوافل مي خواندم و بعد خدمت شما شرفياب مي گشتم حال كه بستري شده‌ام، به من عنايتي بفرماييد . ناگاه در همان حال بيداري ديدم در باغ و بستاني خدمت حضرت رضا عليه السلام قرار دارم ايشان از داخل باغ گلي چيده به دست من دادند من آن گل را بوييدم و حالم خوب شد جالب‌تر آن كه دستي كه حضرت رضا عليه السلام به آن دست گل داده بودند، چنان با بركت بود كه بر سر هر بيماري مي‌كشيدم، بي‌درنگ شفا مي‌يافت ! البته در همان روزهاي نخست با يك مرتبه دست كشيدن بيماري‌هاي صعب العلاج بهبود مي يافت، ولي بعد از مدتي كه با اين دست با مردم مصافحه كردم، آن بركت اوليه از دست رفت و اكنون بايد دعاهاي ديگري را نيز بر آن بيفزايم تا مريضي شفا يابد .»

آنان كه خاك را به نظر كيميا كنند آيا بود كه گوشه‌ي چشمي به ما كنند؟

این تعبیر از حضرت رضا(ع) است که فرمودند:"من با غم تک تک شما غصه می خورم.” این تعبیر از حضرت رضا(ع) خطاب به مردم است بخصوص خطاب به شیعیان و همه مسلمانان. فرمودند: یک نفر از شما نیست که در زندگیش مشکلی داشته باشد و غم بخورد و ما در کنار او غمگین نباشیم. ما با تک تک شما داریم رنج می بریم و غصه می خوریم. تک تک شما، هرگاه شما خوشحالید ما خوشحال هستیم. امام رضا(ع) فرمودند ما با تک تک شما داریم می خندیم و با تک تک شما درکنار شما داریم اشک می ریزیم وقتی شما خوشحالید ما خوشحالیم، غم شما غم ماست، شادی شما شادی ماست. [تعبیر این است که] مهم نیست کجایید، شرق، شرق و غرب عالم هرجا که باشید ما به شما توجه داریم. اگر یکی از شما مدیون باشید و مدیون از این دنیا بروید گویی ما مدیونیم، شما بدهی دارید قرض دارید ما مقروضیم. این نگاه حضرت رضا(ع) می فرماید با همه ما و شماست با اینکه نگفتن آدم های صالح بلکه فرمودند: همه شما که شامل ما هم می شود. فرمودند ما با تک تک شما غم می خوریم با تک تک شما لبخند می زنیم و شادیم. این راجع به شناخت امام رضا(ع) این مفهوم امام و رهبر است این را در باب امامت فرمودند، فرمودند رهبری و امامت یعنی این، حالا چه امامت در سطح یک جامعه، امت که امام باید با تک تک امتش با تک تک افراد امتش باید در غم و شادیشان شریک باشد، آنها خوشحالند گویی تو خوشحالی آنها غمگینند تو باید غمگین باشی. حالا شما بیاید این را در یک اشل کوچکتر در یک جمع تبلیغ چهره به چهره کار خودتان، در یک جمع پنج نفر ده نفر،باید مخاطب شما احساس کند که شادی او شادی شماست و غم او غم شماست، اینگونه می شود مدیریت و رهبری کرد. این هم اصل بعدی از حضرت رضا(ع) که غم مردم غم رهبر است، رهبری و امام در هر جمع و هر گروه و تشکیلاتی. حالا ببینید پیامبر اکرم(ص) چقدر غم داشته، غم کل بشریت را از ازل تا ابد خورده است. آنقدر پیامبر(ص) غم مردم را داشتند که خداوند به پیامبر(ص) می گوید تو تکلیفی بیش از این نداری! تو بیش از تکلیف خود داری غم بشر را غم خلق خدا را می خوری، شما به وظیفه ات عمل کن بیشتر از وظیفه ات مسئول نیستی. می گفت آن مقدار که می توانی کار کنی انجام بده و آن مقداری هم که نمی توانی باید در غم مردم و نگران غم و شادی مردم باشی یعنی احساساتش را هم با احساسات مردم تنظیم کند. اینگونه است که اینها اثر میگذارد.

خداوند متعال در قرآن کریم در کنار پرستش خویش، طاغوت‌ ستیزی را نیز از ارکان رسالتِ انبیاء الهی می شمرد:
« وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّةٍ رَّسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ؛ و ﻫﻤﺎﻧﺎ ﺩﺭ ﻫﺮ ﺍﻣﺘﻰ ﭘﻴﺎﻣﺒﺮﻯﻓﺮﺳﺘﺎﺩﻳﻢ ﻛﻪ [ ﺍﻋﻠﺎم ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ] ﺧﺪﺍ ﺭﺍ ﺑﭙﺮﺳﺘﻴﺪ ﻭ ﺍﺯ ﻃﺎﻏﻮت دوری گزنید.»[1]
از همین رو ائمه بزرگوار شیعه- علیهم‌السلام- نیز طاغوت ستیزی را از وظایف اصلی خویش در تبیین و تبلیغِ آموزه‌های دین اسلام دانسته و در این راه جانفشانی‌های فراوانی نمودند.
البته روش مبارزه سیاسی ائمه اطهار علیهم السلام با طاغوت‌ها، روشی مبتنی بر عقلانیت دینی بود که در آن ضمن تاکید بر خطوط قرمز شریعت، جمود و تحجر در مواضع و رفتارها جایی نداشت، بلکه آن بزرگواران با رصد فعالیت‌ها و مواضع سیاسی مزورانه دشمن، اقداماتی متناسب با آنها اتخاذ می‌نمودند.
در میان ائمه شیعه علیهم‌السلام، زندگی سیاسی امام رضا علیه‌السلام با مطرح شدن موضوع ولایت عهدی مأمون، نمایشی خاص از جریان عقلانیت شیعی در مبارزات با طاغوت‌های زمان خویش دارد. موضوعی که تحلیل آن می تواند هدایت‌گر مبارزات سیاسی با طاغوت‌های زمان باشد.
همان‌گونه که اشاره شد بعضی از افراد تحجر و جمودِ رفتاری خویش را به عنوان خطوط قرمز شریعت برشمرده و عدول از مواضع ثابت خویش‌را به عنوان عدول و گذر از حدود شریعت تعریف می‌کنند، متأسفانه در مسئله قبول ولایت عهدی امام رضا علیه‌السلام نیز بعضی آن را به معنای تأیید حکومت طاغوتی بنی‌عباس تفسیر نموده و از این رو اعتراض‌های فراوانی به امام رضا ‌ علیه‌السلام صورت گرفت. ولی آن حضرت با روش‌های مختلف بر این نکته تأکید نمودند که تلازمی میان قبول ولایت عهدی و تأیید سیاست‌های طاغوتی مأمون و بنی‌عباس نیست، بلکه حتی سیاستِ عمیق امام در پذیرش این ولایت‌عهدی- که آن مشروط به عدم دخالت در عزل و نصب‌ها و امور اجرایی و تعیین قوانین نمودند- چنان مأمون را سرخورده نمودکه چاره‌ای جز به شهادت امام علیه‌السلام ندید.

[1]. نحل: 36

از امام رضا (علیه السلام) نقل شده است كه «قیلَ لأمیرِ المؤمنینَ ما الاستعدادُ للْموتِ قالَ: اَداءُ الفرائضِ و اجتِنابُ المَحارمِ و الاشتِمالُ علَی المَكارِم ثُمَّ لا یبالی انْ وقَعَ عَلَی المَوتِ اَوِ المَوتُ وَقَعَ عَلیهِ و اللهِ لا یبَالی ابنُ ابی طالبٍ اَنْ وَقَعَ علَی المَوتِ اَوِ المَوتُ وَقَع» (10)؛ از امیرالمؤمنین (علیه السلام) سؤال شد: آمادگی برای مرگ چیست؟ فرمود: انجام فرایض، ترك محرمات و دارا بودن اخلاق خوب و چنین فردی برایش فرق ندارد كه او به سراغ مرگ برود یا مرگ به سراغ او بیاید، قسم به خدا كه فرزند ابوطالب برایش فرقی ندارد كه او به سراغ مرگ برود یا مرگ به سراغ او بیاید.

ابن بابویه، همان، ج1، ‌ص 297.